Hoe verloopt een echtscheiding met internationale aspecten?
Wat met een buitenlands huwelijk? Wat met een huwelijk tussen partners met een verschillende nationaliteit? Wat met de verhuis van een partner tijdens het huwelijk naar het buitenland? Hieronder leest u waar de echtscheidingsprocedure dient te worden gevoerd, welk recht van toepassing is en hoe de echtscheiding in het buitenland erkend wordt of omgekeerd, hoe een buitenlandse echtscheiding wordt erkend in België.
1. In welke gevallen kan een echtscheiding in België?
Bij internationale echtscheidingen is de nationaliteit en plaats van het huwelijk van ondergeschikt belang. Hoofdzakelijk telt de gewone verblijfplaats. Een gewone verblijfplaats wordt omschreven als de plaats waar een natuurlijke persoon zich hoofdzakelijk gevestigd heeft, onafhankelijk van de registratie en verblijfs- of vestigingsvergunning (art. 4, § 2 WbIPR). `
Wanneer is de Belgische rechtbank bevoegd:
Als in België:
de echtgenoten hun gewone verblijfplaats hebben
zich de laatste gewone verblijfplaats van de echtgenoten bevindt, indien een van hen daar nog verblijft
de verweerder zijn gewone verblijfplaats heeft
in geval van een gemeenschappelijk verzoek, zich de gewone verblijfplaats van een van de echtgenoten bevindt
zich de gewone verblijfplaats van de verzoeker bevindt, indien hij daar sedert ten minste een jaar onmiddellijk voorafgaand aan de indiening van het verzoek verblijft
of als beide echtgenoten de nationaliteit bezitten.
Wanneer de scheiding van tafel en bed is uitgesproken in België, dan is de Belgische rechter ook bevoegd om de eigenlijke echtscheiding in België uit te spreken (art. 5 Brussel II-ter Verordening).
Indien geen van bovenstaande mogelijkheden van toepassing is, dan zal de echtscheiding niet voor een Belgische rechtbank kunnen worden ingesteld. De vordering tot internationale echtscheiding zal moeten ingesteld worden bij een rechter in een ander land, meestal het Europees land dat wel aan één van de voorwaarden voldoet.
Als de echtscheiding in België kan worden gevoerd, is de familierechtbank van de laatste echtelijke verblijfplaats van de partijen bevoegd of van de woonplaats van de verweerder (art. 628 Ger.W.).
Meer info over de internationale bevoegdheid in echtscheidingszaken vind je hier.
2. Als de belgische rechter bevoegd is, welk recht dient te worden gebruikt?
Eerst en vooral hebben echtgenoten de mogelijkheid om een keuze-overeenkomst te sluiten, waarin zij uit de hiernavolgende rechtsstelsels kunnen kiezen voor de toepassing op de echtscheiding. Die schriftelijke overeenkomst tussen partijen kan te allen tijde gesloten worden, maar ten laatste voor het moment dat de echtscheiding aanhangig wordt gemaakt bij de rechtbank (art. 5 Rome III Verordening).
Als het Belgisch recht van toepassing is, kan ofwel gekozen worden voor een echtscheiding met onderlinge toestemming of een echtscheiding wegens onherstelbare ontwrichting.
De keuze van het rechtsstelsel:
het recht van het land waar de echtgenoten hun gewone verblijfplaats hadden
het recht van het land van de laatste gemeenschappelijke gewone verblijfplaats, op voorwaarde dat één van hen daar nog altijd zijn gewone verblijfplaats heeft
het recht van het land waarvan minstens één van de echtgenoten de nationaliteit heeft
het recht van het land waar de procedure wordt ingesteld
Een andere mogelijkheid is dat het rechtsstelsel dat werd toegepast op de scheiding van tafel en bed, ook toegepast wordt op de echtscheiding (art. 9 Rome III Verordening).
Als beide echtgenoten geen keuze-overeenkomst hebben gesloten over het toepasselijk rechtsstelsel, dan bepaalt de Rome III-verordening zelf welk rechtsstel gevolgd moet worden (art. 8 Rome III Verordening). Onderstaande stelsels zijn trapsgewijs van toepassing, m.a.w. als optie 1 niet van toepassing is, is optie 2 toepasselijk enzovoort.
1. het recht van het land waar de echtgenoten op het moment van de aanhangig making van de zaak hun gewone verblijfplaats hadden (gezamenlijk of apart)
2. het recht van het land van de laatst gemeenschappelijke gewone verblijfplaats, indien die niet is beëindigd minimum één jaar voor de aanhangig making van de zaak EN één van de echtgenoten daar nog een gewone verblijfplaats heeft
3. het recht van het land waar u beide onderdaan was ten tijde van de aanhangig making van de zaak
4. in alle andere gevallen wordt het Belgisch recht toegepast
3. Hoe wordt een buitenlandse echtscheiding in België erkend?
Europees echtscheidingsvonnis
Indien in een ander EU-land een echtscheidingsvonnis is bekomen, dan geldt het principe van automatische erkenning zonder enige procedure, uitgezonderd Denemarken (art. 30 Brussel II-ter Verordening).
Een echtscheidingsvonnis uit een EU-lidstaat kan uitzonderlijk niet erkend worden in België wegens:
strijdigheid met de Belgische openbare orde
schending van de rechten van verdediging (bv. niet oproeping van de verweerder)
onverenigbaarheid met een eerdere beslissing met dezelfde partijen
Niet Europees echtscheidingsvonnis
Voor echtscheidingsvonnissen uitgesproken door niet-EU landen is een gerechtelijke erkenning wel vereist. Nadien kan de echtscheiding aangegeven worden bij de gemeente of stad.
Wanneer wordt de erkenning van een niet-EU echtscheidingsvonnis geweigerd (art. 25 WIPR):
strijdigheid met de openbare orde
schending van de rechten van verdediging
wetsontduiking
beslissing nog vatbaar is voor hoger beroep
beslissing onverenigbaar met een Belgische beslissing
vordering is ingesteld in het buitenland, nadat de vordering eerder al was ingesteld in België en nog lopende is
Belgische rechter exclusief bevoegd was om kennis te nemen van de vordering
de bevoegdheid van de buitenlandse rechter uitsluitend gegrond was op de aanwezigheid van de verweerder of van goederen zonder rechtstreeks verband met het geschil in de staat waartoe die rechter behoort
strijdigheid met een aantal limitatief in het wetboek IPR opgenomen weigeringsgronden
Lees meer op de site van de dienst buitenlandse zaken hoe de erkenning praktisch wordt geregeld.
4. Wat met het huwelijksvermogensstelsel?
Indien partijen geen huwelijkscontract, noch een keuze maakten omtrent het recht dat van toepassing is op het huwelijksvermogen, dan is het gebruikelijk om het toepasselijke rechtsstelsel voor de scheiding ook toe te passen op de vorderingen omtrent het huwelijksvermogen.
Als het Belgisch recht van toepassing is op het huwelijksvermogen, leest u hier meer over het verloop van de vereffening verdeling.
Als er een huwelijkscontract is gesloten in het buitenland is het recht van toepassing op de verdeling daarin meestal bepaald.
5. Voorbeeld
Een vrouw met Turkse nationaliteit is gehuwd in Turkije met een man met de Duitse nationaliteit. De man verhuisde 3 maanden eerder terug naar Duitsland terwijl de vrouw in België blijft. De vrouw wenst te scheiden.
Welke rechter is bevoegd uitspraak te doen?
De vordering kan worden ingesteld bij een Belgische rechter, want één van de partijen heeft nog een gewone verblijfplaats in België (art. 3 Brussel II-ter Verordening).
Welk recht zal toegepast worden?
De eiser woont zelf nog in België en dat is tevens ook de laatste gemeenschappelijke gewone verblijfplaats. Daarom zal de Belgische rechter het Belgisch recht kunnen toepassen (art. 8 Rome III Verordening).
Stel de vrouw verhuist terug naar Turkije en wil het Belgische echtscheidingsvonnis in Turkije laten erkennen?
In Europa geldt de automatische erkenning van echtscheidingen (art. 30 Brussel II-ter Verordening). Wat betreft buitenlandse echtscheidingsvonnissen zal deze aan verdere controles onderworpen worden en dient een procedure tot erkenning te worden ingesteld in Turkije.