Bij wet dd. 21 november 2016, ook wel de Salduz bis wet genoemd (inwerking getreden op 27 november 2016), zijn de rechten van verdediging voor een verdachte in strafzaken gevoelig uitgebreid. De wet is een omzetting van de Europese 'Salduz bis richtlijn'. Concreet worden ruimere consultatie- en bijstandsrechten door een advocaat voor een verdachte voorzien.
Welke bijstand door een advocaat bestaat vóór een verhoor?
De Salduz bis wet voorziet een consultatierecht van een advocaat, voor elke persoon die wordt verdacht van het plegen van misdrijven waarop een vrijheidsstraf staat, ook al werd deze persoon niet gearresteerd.
Als niet gearresteerde verdachte die schriftelijk wordt uitgenodigd voor een verhoor, wordt men verondersteld voorafgaand aan het verhoor een advocaat te hebben geraadpleegd. Vereist daarbij is wel dat deze uitnodiging tot verhoor de rechten van verdediging uit art. 47bis Wetboek van Strafvordering vermeldt.
Indien de verdachte niet is gearresteerd en er geen uitnodiging tot verhoor gebeurde of de uitnodiging onvolledig was, kan de verdachte vragen dat het verhoor eenmalig wordt uitgesteld om alsnog een advocaat te raadplegen. Deze regeling is een nieuwigheid ten opzichte van de oude salduzwet van 13 augustus 2011.
Als de verdachte is gearresteerd kan deze vanaf het moment van zijn arrestatie steeds overleg hebben met zijn advocaat. Het contact met de advocaat is dus niet langer beperkt tot een vertrouwelijk overleg voorafgaand aan het eerste verhoor. Ook nadien kan de verdachte nu vrije omgang hebben met zijn of haar raadsman.
Welke Bijstand door een advocaat bestaat tijdens een verhoor?
Deze rechten zijn ten aanzien van de oude Salduzwet van 13 augustus 2011 het meest ingrijpend veranderd.
Verhoren worden door de politie en het Openbaar Ministerie onderverdeeld in 4 Salduz-categorieën:
Salduz categorie 1, verhoor als getuige of slachtoffer. Daarbij is er recht op bijstand van een advocaat toegestaan.
Salduz categorie 2, verhoor als verdachte zonder arrestatie, voor feiten waar geen vrijheidsstraf opstaat. Daarbij is een bijstand van een advocaat niet verplicht.
Salduz categorie 3, verhoor als verdachte zonder arrestatie, voor feiten waar wel een vrijheidsstraf op staat. Daarbij is bijstand van een advocaat verplicht, tenzij de verdachte daarvan expliciet afstand doet.
Salduz categorie 4, verhoor van een verdachte met arrestatie. Daarbij is bijstand van een advocaat verplicht, tenzij de verdachte daarvan expliciet afstand doet. De arrestatietermijn bedraagt maximaal 48 uur. Langere aanhouding kan enkel na tussenkomst van een onderzoeksrechter.
Vooraf aan het verhoor krijgt de verdachte een document met daarop de rechten van verdediging.
Verdachten van misdrijven waar een vrijheidsstraf op staat, hebben nu recht op bijstand van een advocaat tijdens alle verhoren, waar dit vroeger enkel bij het eerste verhoor was, alsook bij de eerste verschijning bij de onderzoeksrechter in het kader van de voorlopige hechteniswet.
De verbalisant is evenwel enkel verplicht om een advocaat te contacteren in het geval de verdachte gearresteerd of aangehouden is. In elke ander geval, als de verdachte in vrijheid is, wordt hij of zij verondersteld zelf de nodige regelingen te treffen en desgevallend een advocaat te contacteren om bijstand te leveren tijdens het verhoor.
Enkel personen die worden ondervraagd als verdachte naar aanleiding van een misdrijf waarop geen vrijheidsstraffen staan, vallen uit de boot en hebben geen recht op bijstand.
Personen die worden ondervraagd als getuige genieten de eerder genoemde rechten niet.
Hoe kan een advocaat helpen in bijstand?
Bij de Salduz bis wet is ook de advocaat mondiger gemaakt tijdens het verhoor van de verdachte.
Hoewel de advocaat nog steeds niet mag antwoorden in de plaats van de verdachte, mag hij nu wel uitgebreid opmerkingen maken over het verhoor en het onderzoek zelf. Hij kan daarbij ook verduidelijking vragen bij de gestelde vragen. Vooral dit laatste is een uitbreiding.
De advocaat kan nu ook onmiddellijk naar aanleiding van het eerste verhoor, vragen dat bepaalde onderzoeksdaden worden uitgevoerd of bepaalde verhoren worden afgenomen.
Deze uitbreidingen van de rol van de advocaat gelden niet alleen bij verhoren van de verdachte, maar eveneens bij reconstructies of confrontatieverhoren.
De Salduz bis wet is een gevolg van de dynamische invulling door het Europees Hof van de Rechten van de Mens van het art. 6 van het EVRM, het recht op verdediging en is een volgende stap in de uitbreiding van de rechten van een verdachte in een strafonderzoek. Hoewel de publieke opinie vaak afwijzend staat tegenover dergelijke uitbreidingen, is deze evolutie een vereiste voor een objectief strafonderzoek. De waarheidsvinding kan niet anders dan gebaat zijn bij de uitbreiding van de rechten van verdachte tijdens een strafonderzoek.
Het inquisitoir model, waarbij het strafonderzoek geheim is en eerder eenzijdig wordt gevoerd, lijkt niet meer van deze tijd. Mogelijks zal in de toekomst een strafonderzoek tegensprekelijk verlopen en zal voor zowel verdachten als slachtoffers een actievere rol zijn weggelegd om bewijzen à décharge en à charge aan te kunnen brengen.
http://www.nieuwsblad.be/cnt/dmf20161124_02589556