Hoe gebeurt het afluisteren van een telefoon in een strafonderzoek? Wat zijn de voorwaarden voor een telefoontap? Hoe is het evenwicht tussen individuele vrijheid en justitie geregeld?
Wat is de telefoontap in een strafonderzoek? Welke communicatie is beschermd?
In het kader van een gerechtelijk onderzoek, zijnde een strafonderzoek door de onderzoeksrechter, kan het afluisteren van privé-communicatie via telefoon slechts onder bepaalde voorwaarden worden bevolen. De regels van telefoontap zijn een beperking op de permissieve regel, die stelt dat alle onderzoeksdaden toegelaten zijn, zolang de wet deze niet verbiedt of regelt.
Het wetboek van strafvordering beschermt privé-communicatie. De privé-communicatie mag in beginsel dus niet worden afgeluisterd tijdens de overdracht. Hieronder valt een telefoongesprek, maar niet SMS-verkeer, Whatsapp, email of een geluidsfragment dat reeds opgeslagen is op een GSM of smartphone. De strenge regels voor afluisteren van telefoongesprekken gelden dus niet voor berichtenverkeer. De uitlezing van berichten op een GSM of smartphone kan gewoon op instructie van het Openbaar Ministerie of de onderzoeksrechter.
Een opname van een gesprek dat in het openbaar wordt gevoerd en waar men zelf aan deelneemt, zonder dat de persoon die wordt opgenomen hiervan kennis heeft, kan eveneens. Opnames gemaakt met bedrog of een list zijn niet geoorloofd. Ook is een opname van een gesprek met de politie, door de politie, niet toegestaan. Dit in strijd is met de loyauteit.
Wat zijn de voorwaarden voor afluisteren van een telefoongesprek?
De wetgever legt (art. 90ter e.v. Sv.) een aantal voorwaarden op, die moeten worden voldaan alvorens de onderzoeksrechter een telefoontap kan bevelen:
precieze aanwijzingen t.a.v. personen die strafbare feiten hebben gepleegd of personen die daarmee in verbinding staan
proportionaliteit, om af te luisteren moeten de feiten voldoende ernstig zijn (feiten met een gevangenisstraf van 1 jaar of meer)
subsidiariteit, pas als andere onderzoeksdaden onvoldoende zijn, kan een telefoontap worden bevolen
reactief en niet proactief, enkel als het feit reeds gepleegd is of nog gepleegd wordt, kunnen gesprekken worden afgeluisterd
Een telefoontap dient te worden bevolen door een onderzoeksrechter en dient aan een aantal formaliteiten te voldoen, op straffe van nietigheid (art. 90quater Sv.).
Het afluisteren van een telefoon kan maximaal voor 1 maand worden bevolen. Deze periode kan wel steeds worden verlengd voor maximaal een maand, met een nieuwe beschikking van de onderzoeksrechter.
De wetgever legt dus strenge voorwaarden op voor het afluisteren van privé-communicatie (telefoongesprekken). Hoewel de telefoontap subsidiair is en pas mag worden gebruikt als andere onderzoekshandelingen niet nuttig zijn, wordt in de praktijk al te vaak afgeluisterd.